İlahiyat fakültelerinde haftada iki saat olan “Türk İslam Edebiyatı” dersi içerisinde eğitim-öğretim süresinin de el verdiği ölçüde bu bilgileri öğrencilere aktarabilmek için elinizdeki çalışmayı hazırlamış bulunmaktayız. Elinizdeki bu çalışma, bütün edebiyat konularını veya dinî muhtevalı tür ve şekilleri ele alma gibi bir iddiayı taşımamakta, sadece eğitim-öğretim müfredatı içerisinde öğrencilere elzem olduğu düşünülen bilgilerin aktarımını amaçlamaktadır. 

Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. 

Birinci bölümde Türk edebiyatı hakkında önce kısa bilgiler verdik, ardından Türklerin İslam’a girdikten sonra ortaya koydukları ilk edebî ürünler hakkında bilgiler verdik. İlk edebî mahsuller olarak kabul edilen bu eserlerden örnekler vererek öğrencilerin eser muhtevaları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaya çalıştık. 

İkinci bölümde, “Edebiyatımızda Şekiller” başlığı altında, gazel, kasîde, mesnevî, murabba, muhammes, tahmis ve terbi’ gibi edebî şekiller hakkındaki bilgileri, verdiğimiz örneklerle açıklamaya gayret ettik. 

Üçüncü bölümde “Dinî Edebî Türler” başlığıyla, önce Cenab-ı Allah’la ilgili türleri (Tevhid, Münâcât, Esmâ-i Hüsnâ) ele alarak örnekleriyle inceledik. Daha sonra da Hz. Peygamberle ilgili türleri (Na’t, Siyer, Kırk Hadis, Mevlid, Hilye ve Mi’râc) anlatarak örneklendirdik.

Dördüncü bölümde ise Türk İslam edebiyatının önemli şahsiyetleri olarak kabul edilen Mevlânâ, Yunus Emre, Fuzûlî, Nâbî ve Şeyh Gâlib’in hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verdik ve şiirlerinden örneklerle bu isimlerin duygu ve düşüncelerini, sanat ve edebiyat anlayışlarını göstermeye çalıştık. Çalışmanın sonuna öğrencilere örnek teşkil etmesi için iki adet gazel şerhi koyduk.

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖN SÖZ

BİRİNCİ BÖLÜM
TARİHİ SÜREÇ VE KAYNAKLAR AÇISINDAN
TÜRK İSLAM EDEBİYATI

BİRİNCİ ÜNİTE
TÜRK EDEBİYATININ TANIMI, KAPSAMI
VE GENEL TASNİFİ

1. Türk Edebiyatının Tanımı ve Kapsamı

2. Türk Edebiyatının Genel Tasnifi

2.1. İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı

2.1.1. Sözlü Edebiyat

2.1.2. Yazılı Edebiyat

2.2. İslam Etkisindeki Türk Edebiyatı

2.3. Batı Tesiri Altında Gelişen Türk Edebiyatı 

 

İKİNCİ ÜNİTE
İLK İSLAMÎ ÜRÜNLER

1. Kutadgu Bilig

2. Dîvânü Lügâti’t-Türk

3. Atabetü’l-Hakâyık 

 

ÜÇÜNCÜ ÜNİTE
TÜRK İSLAM EDEBİYATININ ÇERÇEVESİ, 
DAYANDIĞI ORTAK KÜLTÜR VE KAYNAKLARI

1. Türk İslam Edebiyatının Tanımı ve Çerçevesi

2. Eski Türk Edebiyatının Dayandığı Ortak Kültür

3. Türk İslam Edebiyatının Kaynakları

3.1. Türk Edebiyatını Şekillendiren Kaynaklar

3.1.1. Kur’an-ı Kerim

3.1.2. Hadis

3.1.3. Tasavvuf ve Tarikatlerden Gelen Malzeme

3.1.4. İslam Öncesi ve Sonrası Arap Kültüründen Gelen Malzeme 

3.1.5. İslam Öncesi ve Sonrası Fars Kültüründen Gelen Malzeme

3.1.6. Devrin İlimleri 

3.1.7. Yerli Malzeme

3.2. Türk Edebiyatı Müracaat Kaynakları

3.2.1. Şu’arâ Tezkireleri

3.2.2. Şakâiku’n-Nu’mâniyye ile Tercüme ve Zeyilleri

3.2.3. Mesleklere Göre Kişiler Hakkında Bilgi Veren Eserler

3.2.4. Türlü Biyografik Eserler

3.2.5. Osmanlı Tarihleri

3.2.6. Sözlükler

3.2.7. Ansiklopedik Eserler

3.2.8. Edebiyat Tarihleri

 

DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
ESKİ TÜRK EDEBİYATINDA DİL VE ŞİİR

1. Eski Türk Edebiyatında Dil

2. Eski Türk Edebiyatında Şiir 

2.1. Dîvân Şiirinin Dönemleri

2.2. Osmanlıda Şiir ve Şair

2.3. Dönemin Şiir Kitapları

 

BEŞİNCİ ÜNİTE
DÎVÂN ŞİİRİNİN GELENEKSEL ÖZELLİKLERİ,
DÎVÂN ŞİİRİNDE MUHTEVA VE 
ESKİ TÜRK EDEBİYATINDA NESİR 

1. Dîvân Şiirinin Geleneksel Özellikleri

1.1. Mazmun

1.2. Mahlas

1.3. Edebî Sanatlar

1.4. Aruz

2. Dîvân Şiirinde Muhteva

3. Eski Türk Edebiyatında Nesir

 

İKİNCİ BÖLÜM
ŞEKİL BİLGİSİ AÇISINDAN
TÜRK İSLAM EDEBİYATI

 

ALTINCI ÜNİTE
BEYİTLERDEN OLUŞAN NAZIM BİÇİMLERİ

1. Mısra’ ve Beyit

2. Kasîde

3. Gazel

4. Müstezâd

5. Kıt’a

YEDİNCİ ÜNİTE
BEYİTLERDEN OLUŞAN NAZIM BİÇİMLERİ

1. Beyitlere Ekleme Yapılarak Oluşturulan Nazım Biçimleri

1.1. Terbî’

1.2. Tahmis

1.3. Tesdîs

1.4. Tesbî’

1.5. Tesmîn

1.6. Ta’şir 

2. Müstakil Bendlerden Oluşan Nazım Biçimleri

2.1. Müselles

2.2. Murabba’

2.3. Muhammes

2.4. Tardiye

2.5. Müseddes

2.6. Müsebba’

2.7. Müsemmen

2.8. Mütessa’ 

2.9. Mu’aşşer

2.10. Terkîb-i Bend

2.11. Tercî’-i Bend

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ŞEKİL BİLGİSİ AÇISINDAN TÜRK İSLAM EDEBİYATI

SEKİZİNCİ ÜNİTE
CENAB-I ALLAH’LA İLGİLİ DÎNÎ EDEBÎ TÜRLER

1. Tevhid

2. Münâcât

3. Esmâ-i Hüsnâ 

 

DOKUZUNCU ÜNİTE
HAZRET-İ PEYGAMBERLE İLGİLİ DÎNÎ EDEBÎ TÜRLER: NA’T

ONUNCU ÜNİTE
HAZRET-İ PEYGAMBERLE İLGİLİ DÎNÎ EDEBÎ TÜRLER: MEVLİD

ONBİRİNCİ ÜNİTE
HAZRET-İ PEYGAMBERLE İLGİLİ
DÎNÎ EDEBÎ TÜRLER: HİLYE VE SİYER

1. Hilye

2. Siyer

ONİKİNCİ ÜNİTE
HAZRET-İ PEYGAMBERLE İLGİLİ
DÎNÎ EDEBÎ TÜRLER: KIRK HADİS

 

ONÜÇÜNCÜ ÜNİTE
HAZRET-İ PEYGAMBERLE İLGİLİ
DÎNÎ EDEBÎ TÜRLER: Mİ’RÂCİYYE 

 

ONDÖRDÜNCÜ ÜNİTE
DİĞER DİNÎ EDEBÎ TÜRLER

1. Akâid-nâme

2. Manzum İlmihal

3. Nasihat-nâme

4. Cenk-nâme

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER VE ESERLERİ

1. Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî

1.1. Hayatı 

1.2. Eserleri

2. Yunus Emre

2.1. Hayatı

2.2. Eserleri

3. Fuzûlî 

3.1. Hayatı 

3.2. Eserleri

4. Nâbî 

4.1. Hayatı 

4.2. Eserleri 

5. Şeyh Gâlib

5.1. Hayatı 

5.2. Edebî Kişiliği

5.3. Eserleri 

 

EKLER

1. Aziz Mahmud Hüdâî’nin Bir Na’tının Şerhi

2. Ahmed Paşa’nın “Olmasa” Redifli Gazelinin Şerhi

 

KAYNAKÇA

DİZİN