Felsefe tarihini düşünceler arasındaki iletişim ve konuşma sürecini temsil eden bir düşünce hadisesi olarak görmek, içine girildiği andan itibaren insanın kendisini keşfettiği bir dünyayı fark etmek anlamına gelir.  Bu fark ediş, esasen salt tarihsel gerçekliği teşhir etmekten ziyade onun bizler önüne açtığı düşünme imkânlarını keşfetmektir. Felsefenin geçmişi uzun bir döneme sahip olsa da Batı’da felsefe tarihi yazımı modern dönemde başlamıştır. Modern dönemde başlayan felsefe tarihçiliği yazımının Batı merkezli bir medeniyet okuması hatta bir tür koloniyalizm taşıyıcılığı yüklenmiş olduğu aşikârdır. Günümüzde felsefe tarihi yazım geleneğimizin bir kırılmaya uğradığı, kendi bakış açımızı yansıtan metinlerin yazılmaya başlandığı söylenebilir. Batı’nın aynı’lıklar üzerinden ve kesinlik fikrine dayalı akıl merkezli/logosentrik okumasını yapı bozumuna tabi tutan bir anlayışın hızla yayıldığı görülmektedir. 

Elinizdeki eser, Felsefe Tarihi A. B. Dalında görev yapan altı öğretim üyesinin Antik Yunan geleneğinden Ortaçağ’a ve İslam Felsefesine, Modern dönemden Postmodern zamanlara aktarılan ve genel “felsefe” diyebileceğimiz söylemin aksettirdiği belli bir yaşam ve varoluş biçimini keşfetme çabasını içerir. Felsefi söylemin hem aracısı hem de ifadesi olduğu yaşam biçimine sıkı sıkıya bağlı olduğunu düşünen hocalarımız, okuyucuyu ve öğrencileri bu düşüncenin taşıyıcısı olan filozofların hayatlarıyla, fikirleriyle, ortaya koymuş oldukları sorunlarla ve öğretileriyle tanıştırmayı hedeflemiştir. Aynı şekilde onlar, “Şeyleri anlayabilmek için onları gelişmekteyken görebilmeli”diyen Aristoteles’i takiple, felsefe olgusunu kaynağından ele almanın, evrimleşen tarihine tanık olmanın fikirlerle diyaloğa, düşünsel veya dalınç gibi sezgisel uygulamalara ya da kısaca tefekküre yol alacağını ummaktadır.

YAZARLAR

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖN SÖZ 

BİRİNCİ KISIM: FELSEFEYİ NASIL ANLAYALIM

I. BÖLÜM: FELSEFEYE GİRİŞ 

1. Felsefe Tarihi Ne İşe Yarar?. 

2. Felsefe Nedir?

3. Neden Pek Çok Felsefe Kavrayışı Var?

4. Felsefe Yollarının Çeşitliliği 

4.1. Tek İlme Dayanan Düşünce  

4.2. Ansiklopedik Düşünce 

4.3. Felsefe Tarihi Yolu ile Düşünce

4.4. Kişisel Tecrübeye Dayanan Düşünce

4.5. İçe Katlanma (Reflexion) Yolu ile Düşünce 

4.6. Spekülatif Düşünce Yolu 

5. Felsefi Düşüncenin Özellikleri 

6. Felsefi Düşüncenin Alanları 

6.1. Varlık Felsefesi 

6.2. Bilgi Felsefesi 

6.3. Ahlak Felsefesi 

6.4. Siyaset Felsefesi 

6.5. Tarih Felsefesi  

6.6. Hukuk Felsefesi 

6.7. Estetik/Sanat Felsefesi 

6.8. Din Felsefesi 

7. Felsefenin Yöntemleri 

8. Felsefe ve Diğer Disiplinler 

8.1. Felsefe ve Din 

8.2. Felsefe ve Bilim 

8.3. Felsefe ve Sanat 

İKİNCİ KISIM: İLK ÇAĞ FELSEFESİ

II. BÖLÜM: FELSEFİ DÜŞÜNCE VE ESKİ TOPLUMLAR  

1. Eski Medeniyetler: Kazıyla Gelen Bilgiler 

1.1. Babil Felsefesi 

1.2. Fenike Felsefesi 

1.3. Eski Mısır Felsefesi 

1.4. İran Felsefesi 

1.5. İbrani Felsefesi 

2. Eski Hint Felsefesi 

2.1. Vedalar Çağı 

2.2. Mahavira ve Jaynizm 

2.3. Budizm 

2.4. Pança Tantra 

3. Eski Çin Felsefesi 

3.1. Lao Tse 

3.2. Konfüçyüs 

4. Eski Türk Felsefesi 

4.1. Yaratılış Hikâyeleri: Ülgen ve Erlik 

4.2. Türeyiş Nesneleri: Kurt, Ağaç ve Işık 

III. BÖLÜM: ANTİK YUNAN’DA AKLİ DÜŞÜNCENİN DOĞUŞU:

MİTOS’TAN LOGOS’A 

1. Yunan Mitolojileri 

1.1. Homer: İlyada ve Odysseia 

1.2. Hesiod: Teogoni veya Tanrıların Doğumu 

1.3. Aiskhylos: Zincire Vurulmuş Promete (Prometheus)

1.4. Orfiyus (Orpheus): Rasyonelleşen Mitoloji 

2. Mitos ve Logos 

3. Kaos ve Düzen: Mitos’tan Logos’a Geçiş  

IV. BÖLÜM: SOKRATES ÖNCESİ DOĞA FİLOZOFLARI-I

1. Milet Okulu 

1.1. Thales: Her şey Sularla Doludur

1.2. Anaksimandros: Çıkış ve Dönüş 

1.3. Anaximenes: Evrenin Ruhu 

1.4. Milet Okulunun Özellikleri 

2. Pisagor ve Okulu 

2.1. Sayı Kuramı: Evrendeki Ahengin Temeli 

2.2. Ruh Anlayışı: Beden Ruhun Zindanıdır 

2.3. Din Olarak Pisagorculuk 

3. Heraklitos: Karşıtların Birliğindeki Tanrısal Ruh 

3.1. Kozmoginisi: Değişimin Mutlaklığı

3.2. Logos: Karşıt Güçlerin Yasası 

V. BÖLÜM: DOĞA FİLOZOFLARI-II 

1. Elea Okulu: Oluşun İnkârı 

1.1. Ksenofanes ve Tanrı’nın Mahiyeti 

1.2. Parmenides: Varlığın Özdeşliği 

1.3. Melissus: Boşluğun İnkârı 

1.4. Elealı Zenon: Hareketin İmkânsızlığı

2. Pluralistler 

2.1. Empedokles: Sevgi ve Nefret 

2.2. Anaksagoras: Teleolojinin Doğuşu

3. Atomcular veya Abdera Okulu 

3.1. Leukippos: Nedensellik İlkesi 

3.2. Demokritos: Boşluğun İspatı 

VI. BÖLÜM: İNSAN ÜZERİNE FELSEFE 

1. Sofistler: İnsan Her Şeyin Ölçüsüdür

1.1. Protagoras: Ahlak Bilgiden Öncedir

1.2. Gorgias: Gerçek Olan Söylemdir 

1.3. Diğer Sofistler ve Önemli Görüşleri

2. Sokrates: Atina’nın At Sineği 

2.1. Sokrates’in Felsefi Yöntemi: Doğurtma

2.2. Felsefenin Amacı: İyinin Bilinmesi 

2.3. Sokrates’in İdamı: Kötülük Yapmaktansa Görmeyi Yeğlerim 

2.4. Doğurtma Yönteminin İncelikleri

3. Sokratesçi Okullar 

VII. BÖLÜM: SİSTEMATİK FELSEFE-I (PLATON)

1. Platon’un Hayatı ve Eserleri 

1.1. Platon’un Hayatı 

1.2 Eserleri 

2. Varlık Felsefesi  

2.1. İdealar Öğretisi 

2.2. Mağara İstiaresi 

2.3. İdealar Âlemi 

2.4. İdeaların Eleştirisi 

3. Doğa Felsefesi 

4. Nefs ve Ölüm Düşüncesi 

5. Tanrı Düşüncesi 

6. Bilgi Felsefesi 

7. Ahlak ve Siyaset Felsefesi 

7.1. İdeal Toplumsal ve Siyasi Yapı 

7.2. Erdemli Siyasi Yönetim Biçimi 

7.3. Siyasi Gücün Kontrol Alanları

VIII. BÖLÜM: SİSTEMATİK FELSEFE-II (ARİSTOTELES)

1. Aristoteles’in Hayatı ve Eserleri

1.1. Hayatı  

1.2. Eserleri 

2. Mantık 

3. Epistemoloji 

3.1. Aristoteles’te Bilimin Yöntemi ve Kesinliği  

3.2. Bilimler Tasnifi 

4. Doğa Felsefesi 

4.1. Madde ve Form Öğretisi 

4.2. Değişim ve Hareket 

4.3. Dört Neden Kuramı 

4.4. Varlık Şeması 

5. Varlık Felsefesi ve Metafizik 

5.1. Hareketsiz Hareket Ettirici 

5.2. İlk Hareket Ettirici Tanrı mıdır?

6. Nefs Anlayışı 

6.1. Nefsin Kuvveleri 

6.2. Akıl 

7. Ahlak Felsefesi 

7.1. İnsanın Gayesi  

7.2. Ahlakın Kaynağı 

7.3. Fronêsis 

7.4. Bilgi-Ahlak İlişkisi 

7.5. Ahlaki Müeyyide 

8. Siyaset Felsefesi 

8.1. İnsanın Toplumsallığı 

8.2. En Uygun Yönetim Biçimi 

8.3. Kadın, Köle ve Çocuklar 

IX. BÖLÜM: HELENİSTİK FELSEFE-I (AHLAKİ DÖNEM)

1. Stoa Okulu 

1.1. Erken Stoa 

1.2. Orta Stoa 

1.3. Roma Stoası 

2. Epikürosçuluk 

2.1. Mantık, Bilgi Teorisi ve Fizik  

2.2. Ahlak Anlayışı 

3. Şüphecilik 

3.1. Erken Dönem Şüphecilik 

3.2. Akademi Şüpheciliği 

3.3. Yeni Şüphecilik 

X. BÖLÜM: HELENİSTİK FELSEFE-II

(DİNİ DÖNEM: YENİ PLATONCULUK)

1. Plotinus Felsefesi 

1.1. Bir 

1.2. Zekâ 

1.3. Ruh 

1.4. Madde 

2. Yeni Platoncu Felsefe Okulları 

ÜÇÜNCÜ KISIM: ORTA ÇAĞ FELSEFESİ

XI. BÖLÜM: PATRİSTİK FELSEFE 

1. Latin Batı Orta Çağ Felsefesi 

1.1. Patristik Dönem 

1.1.1. İlk Dönem: Felsefe İle Hıristiyanlığın İlk Karşılaşması 

1.1.2. Şehit Edilen İlk Hıristiyan Apologist Justin:  

1.1.3. Felsefenin Değeri 

1.1.4. Logos: Dini Felsefeye Bağlayan Köprü  

1.1.5. Kilise Hukukçusu Tertullianus: Hıristiyanlığı Felsefeden Ayırma Çabası

1.2. İkinci Dönem: Hıristiyanlığın Felsefileşmesi 

1.2.1. İskenderiyeli Clemens  

1.2.2. Origenes 

1.2.3. Augustinus 

1.2.4. Boethius 

1.2.5. Latin-Batı Orta Çağ’da Patristik Dönemden Skolastik Felsefeye

Geçerken Çözümsüz Kalan Bir Felsefe Problemi: Tümeller Kavgası

XII. BÖLÜM: İSLAM FELSEFESİ 

1. Felsefe-Hikmet İlişkisi 

1.1. Hikmet Sahibi İnsan: Hakîm/Filozof 

1.2. Hikmetin İslam Coğrafyasındaki Yolculuğu  

2. Helenistik Felsefesinin Tesirleri

2.1. Felsefe Okulları 

2.2. Tercüme Faaliyetleri ve Beytü’l-Hikme

3. İslam Felsefesi: Müslümanların İnşa Ettiği Düşünce 

3.1. Müslüman Hakîmler/Filozoflar 

3.2. Erdemliler Medeniyeti  

4. Doğu İslam Dünyasında Felsefe 

4.1. Kindî  

4.2. Fârâbî: Siyaset ve Metafizik Kuramcısı 

4.3. İhvân-ı Safâ: Gizemli Felsefe Topluluğu  

4.4. İbn Sinâ: Filozofların Prensi  

4.5. Gazzâlî: Bilimler ve Krizlerin Düşünürü 

4.6 Sühreverdî: İşrakî Felsefe 

5. Batı İslam Dünyasında Felsefe 

5.1. İbn Bacce: Yalnız Adamın Düşünme Tarzı 

5.2. İbn Tufeyl: Ruhun Dirilişi 

5.3. İbn Rüşd: Batı ve Doğu’nun Bilgesi 

5.4. İbn Haldun: İlm-i Umran 

6. Orta Çağ Müslümanlar İçin Ne Anlama Gelir?

XIII. BÖLÜM: SKOLASTİK FELSEFE 

1. Skolastik Felsefenin Önemli Temsilcileri 

1.1. Aziz Anselmus 

1.2. Abelardus 

1.3. Thomas Aquinas 

2. Latin İbn Rüşdcülüğü 

3. Ockhamlı William (Guillaume)

4. 13. Yüzyıl Latin Orta Çağ’ında Aristotelesçi Akıl Öğretisi 

5. Paris Sanatlar Fakültesi ve Felsefi Bilinç 

DÖRDÜNCÜ KISIM: GEÇİŞ DÖNEMİ

XIV. BÖLÜM: RÖNESANS FELSEFESİ 

1. Rönesans Düşüncesi 

1.1. Hümanizm ve Bireycilik 

1.2. Doğa Kavramına Dönüş 

1.3. Platonculuk 

1.4. Aristotelesçilik 

1.5. Atomculuk 

1.6. Şüphecilik 

1.7. Siyaset Felsefesi 

1.8. Reformasyon 

2. Modern Bilim Düşüncesinin Doğuşu ve Francis Bacon 

2.1. Modern Bilim Düşüncesinin Doğuşu ve Gelişimi 

2.2. Francis Bacon  

BEŞİNCİ KISIM: 17. YÜZYIL FELSEFESİ

XV. BÖLÜM: RASYONALİSTLER 

1. Descartes 

2. Spinoza  

3. Leibniz  

XVI. BÖLÜM: EMPİRİSİZM 

1. Thomas Hobbes  

2. John Locke 

ALTINCI KISIM: 18. YÜZYIL FELSEFESİ

XVII. BÖLÜM: 18. YÜZYIL FELSEFESİ-I 

1. George Berkeley 

2. David Hume 

XVIII. BÖLÜM: 18. YÜZYIL FELSEFESİ-II (AYDINLANMA) 

1. Kant ve Felsefesi 

1.1. Kant’ın Eleştirel Felsefesi: Bilgi Anlayışı 

1.2. Kant’ın Ahlak ve Estetik Anlayışı

2. Karşıt Aydınlanmacılık 

2.1. Giambattista Vico  

2.2. Edmund Burke 

2.3. Jean-Jacques Rousseau 

YEDİNCİ KISIM: 19. YÜZYIL FELSEFESİ

XIX. BÖLÜM: ALMAN İDEALİZMİ 

1. Fichte 

2. Schelling 

3. Hegel 

4. Hegelciliğin Çözülmesi 

XX. BÖLÜM: MATERYALİZM ve POZİTİVİZM

1. Materyalizm 

1.1. Feuerbach 

1.2. Marks 

1.3. Engels 

2. Pozitivizm/Olguculuk 

2.1. Saint-Simon 

2.2. Auguste Comte 

XXI. BÖLÜM: FAYDACILIK, EVRİMCİLİK ve YAŞAM FELSEFESİ 

1. Faydacılık  

1.1. Bentham 

1.2. John Stuart Mill 

2. İngiliz Evrimciliği ve Spencer 

2.1. İngiliz Evrimciliği 

2.2. Spencer 

3. Yaşam Felsefesi 

3.1. Schopenhauer 

3.2. Nietzsche 

3.3. Kierkegaard 

SEKİZİNCİ KISIM: 20. YÜZYIL FELSEFESİ

XXII. BÖLÜM: YAŞAM FELSEFESİ ve PRAGMATİZM 

1. Yaşam Felsefesi  

1.1. Bergson 

1.2. Whitehead 

2. Pragmatizm 

2.1. Charles Sanders Peirce 

2.2. William James 

2.3. John Dewey 

2.4. George Herbert Mead 

XXIII. BÖLÜM: ANALİTİK FELSEFE,

MANTIKÇI POZİTİVİZM ve FENOMENOLOJİ 

1. Analitik Felsefe 

1.1. Moore 

1.2. Frege 

1.3. Russell 

1.4. Wittgenstein 

2. Mantıkçı Pozitivizm 

2.1. Ayer 

2.2. Popper ve Quine 

3. Fenomenoloji 

3.1. Husserl 

3.2. Scheler 

3.3. Heidegger 

XXIV. BÖLÜM: VAROLUŞÇULUK, HERMENEUTİK,

FRANKFURT OKULU YA DA ELEŞTİREL TEORİ, YAPISALCILIK

ve POST YAPISALCILIK 

1. Varoluşçuluk 

1.1. Karl Jaspers 

1.2. Jean-Paul Sartre 

1.3. Albert Camus 

1.4. Maurice Merleau-Ponty 

1.5. Gabriel Marcel 

2. Hermeneutik 

3. Frankfurt Okulu ya da Eleştirel Teori  

4. Yapısalcılık ve Post-Yapısalcılık

DOKUZUNCU KISIM: POSTMODERNİZM

XXV. BÖLÜM: POSTMODERNİZM 

1. Postmodern Dönem 

2. Mahiyeti ve Sınırları Bağlamında Postmodernizm Kavramı 

3. Temel Karakteristikleri Bağlamında Postmodern Düşünce 

3.1. Olumsallık 

3.2. Anti-hümanizm 

3.3. Perspektivizm 

KAYNAKÇA 

DİZİN 

YAZARLAR